• بالاخره پس از ماه‌ها، آره و نه، ارز مرجع 1226 تومانی به صورت رسمی از اقتصاد ایران خداحافظی کرد و جای خود را به نرخ ارز مبادله‌ای داد. بعد از چند ماه کشمکش بر سر حضور واقعی و عدم حضور ارز 1226 تومانی در اقتصاد کشور، بانک مرکزی دیروز ارز 1226 تومانی را که ارز مرجع نامیده می‌شد در جدول نرخ ارزهای مرجع حذف و نرخ ارز مبادله‌ای، یعنی 2477 تومانی را جایگزین آن کرد. مهرماه سال گذشته بود که بانک مرکزی با همکاری وزارت صنعت و برای کنترل نوسانات بازار ارز، مرکزی به نام مرکز مبادلات ارزی راه‌اندازی کرد و به صورت روزانه نرخ ارز مبادله‌ای در این مرکز را اعلام می‌کرد. با ورود نرخ مبادله‌ای ارز به ادبیات اقتصادی کشور، بخش‌های مختلف برای دریافت آن اولویت‌بندی شدند. قرار شد اولویت‌های نخست این اولویت دهگانه، ارز مرجع دریافت کنند و بقیه گروه‌ها برای دریافت ارز مبادلاتی در این مرکز به صف شوند.
    ماه‌ها می‌گذشت و انتقادات بسیاری به این اولویت‌بندی و نرخ مبادله‌ای ارز وارد می‌شد؛ نرخی که با حضورش در اقتصاد ایران، ارز را سه‌نرخی کرده بود و وعده‌های تک‌نرخی‌شدن ارز را به باد داده بود، زیرا اگر روزگاری دو نرخ ارز دولتی و آزاد داشتیم با آمدن ارز مبادله‌ای، ارز دولتی به تنهایی دونرخی شده بود و در کنار خود ارز آزاد را نیز می‌دید. این در شرایطی بود که اولویت‌بندی‌ها مدام تغییر می‌کرد و صف دریافت‌کنندگان ارز مبادله‌ای هر روز طویل‌تر می‌شد. در این میان چالشی بین فعالان اقتصادی و دولتی‌ها بالا گرفت که از تخصیص و عدم تخصیص ارز مرجع به واردات کالاهای اساسی و دارو حکایت می‌کرد. فعالان بخش خصوصی هرازچندگاهی اعتراض می‌کردند که ارز مرجع برای دریافت کالاهای اساسی و دارو دریافت نمی‌کنند و در مقابل دولتی‌ها از رقم تخصیص ارز مرجع به واردات این دو گروه کالایی پرده بر می‌داشتند. چالش ادامه‌دارد و در این بین هر روز خبری از خداحافظی ارز مرجع 1226 تومانی از اقتصاد ایران به گوش می‌رسد و هر روز نیز از سوی یکی از معاونان وزیر صنعت و یکی از مدیران بانک مرکزی تکذیب می‌شد. فصل بودجه از راه رسید و گمانه‌زنی‌ها درباره نرخ ارز در بودجه 92 آغاز شد؛ گمانه‌زنی‌هایی که راه به جایی پیدا نکرد و لایحه بودجه 92 حتی وقتی به قانون بودجه نیز تبدیل شد نرخ ارز نداشت. ارز مرجع 1226 تومانی، در همان زمان، یعنی در جریان بررسی لایحه بودجه 92 از اقتصاد ایران خداحافظی کرده بود. در آن روزها اعضای کمیسیون تلفیق تصمیم گرفتند تا تعیین نرخ ارز در بودجه سال‌جاری را بر عهده شورای پول و اعتبار بگذارند و نرخ واحدی را برای تبدیل درآمدهای ارزی در بودجه 92 تعیین نکنند. این تصمیم در صحن علنی مجلس بر دوش بانک مرکزی گذاشته شد و این بانک که در ماه‌های گذشته هیچ‌گاه توفیقی در به‌نظم‌رساندن بازار ارز و کنترل آن نداشت، متولی تعیین نرخ ارز برای تبدیل درآمدهای ارزی شد. مجلسی‌ها به دلیل دیررسیدن لایحه بودجه به مجلس، بودجه سه‌دوازدهمی را برای بهار 92 تصویب کردند و قرار بر این شد قانون بودجه 92 از ابتدای تیرماه اجرایی شود، این به معنی حضور ارز 1226 تومانی در مبادلات ارزی کشور تا ابتدای تیرماه بود. تیرماه فرا رسید و خبری از نرخ ارزی که بانک مرکزی مامور تعیین آن شده بود، نشد. 12روز از تیرماه گذشت و همچنان ارز 1226 تومانی در جدول نرخ ارزهای مرجع بانک مرکزی خودنمایی می‌کرد تا این‌که این نرخ نام‌آشنا که مردم ماه‌ها در جریان اوضاع به‌هم‌ریخته بازار ارز آن را از زبان مسئولان شنیده بودند از جدول نرخ ارز حذف شد و با گذشت چند روز از این حذف بالاخره نرخ مبادله‌ای ارز که تا به امروز نرخ‌هایی از 2400 تا 2500 تومان داشته است جایگزین این نرخ شد و دلار آمریکا در جدول ارزهای مرجع بانک مرکزی 2477 تومان قیمت خورد. این امر در نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی به معنی کاهش رسمی ارزش پول کشور است، زیرا نرخ ارز مرجع تاکنون در بودجه کشور 1226 تومان بود و از این پس این نرخ دوبرابر شده و به معنی کاهش ارزش پول ملی به نصف ارزش گذشته است. همچنین حذف ارز مرجع 1226 تومانی همواره به معنی افزایش هزینه واردات کالاهای اساسی و دارو معنی شده است. در ماه‌های گذشته هرگاه صحبت از حذف ارز مرجع 1226 تومانی و جایگزینی ارز مبادله‌ای با آن به میان آمده است فعالان اقتصادی اعلام کرده‌اند که به این صورت با افزایش قیمت به‌خصوص در بازار کالاهای اساسی که تاکنون با ارز مرجع 1226 تومانی وارد می‌شدند، روبه‌رو خواهیم شد. این در حالی است که رییس‌کل بانک مرکزی در همین باره با تاکید بر این موضوع که حذف ارز مرجع برای کالاهای اساسی و دارو کاملا براساس قانون است، گفت: این موضوع در قانون بودجه در نظر گرفته شده و ابلاغ شده است و بانک مرکزی هم براساس قانون بودجه به آن عمل می‌کند، ما ارز مرجع را حذف می‌کنیم اما به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم که قیمت کالاها افزایش یابد. وی تاکید کرد: اعلام می‌کند: کالاهای اساسی مشمول ارز مرجع، یارانه می‌گیرند. هادی قوامی با بیان این‌که نرخ ارز کشور، فقط نرخ ارز مبادله‌ای است، به فارس گفت: مابه‌التفاوت ارز 1226 تومانی و مبادله‌ای را به عنوان یارانه‌ برای کالاهای اساسی تعیین شده و قیمت آن‌ها از این محل افزایش نمی‌یابد. وی با اشاره به قانون بودجه سال 92، اظهار داشت: بر این اساس فقط یک نرخ ارز وجود دارد و آن هم نرخ مبادله‌ای است. وی در پاسخ به این سوال که آیا برای جبران افزایش قیمت کالاهای اساسی مشمول ارز 1226 تومانی یارانه‌ای تمهیدی در قانون بودجه در نظر گرفته شده است، گفت: بله، مابه‌التفاوت ارز 1226 تومانی و مبادله‌ای به عنوان یارانه‌ برای این کالاهای اساسی پرداخت خواهد شد. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تاکید کرد: «با توجه به تخصیص یارانه، نباید به دلیل افزایش نرخ ارز مرجع، شاهد رشد قیمت آن‌ها در بازار باشیم.» به این ترتیب بالاخره ارز 1226 تومانی رفت و ارز مبادله‌ای 2400 تومانی آمد که با این تغییر ارزش پول ملی در جدول نرخ ارز بانک مرکزی هم نصف شد.

    بهار