Bankiha.ir  مجله بانکی ها

آرمان- سپیده اشرفی: هر ساله با اعلام نرخ تورم از سوی بانک مرکزی این سوال به میان می‌آید که میانگین نرخ تورمی که این نهاد اعلام می‌کند تا چه میزان قابل استناد است. از نظر علم اقتصاد دو نوع تعریف برای در نظر گرفتن نرخ تورم وجود دارد که از آن با نام‌های میانگین نرخ تورم و تورم نقطه به نقطه یاد می‌کنند. هریک از این تعاریف، میزان تورم را در بازه‌های زمانی متفاوت بررسی می‌کند. به‌عنوان مثال تورم نقطه به نقطه میزان نرخ تورم را در یک ماه مشخص از سال با ماه متناظر در سال قبل مقایسه می‌کند اما میانگین نرخ تورم، میزان نرخ تورم را به‌صورت میانگین و در یک سال متناوب بررسی می‌کند. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران معتقد هستند که نرخ تورم نقطه به نقطه، می‌تواند دقیق‌تر میزان تورم را نشان ‌دهد. هرچند که به گفته برخی دیگر، میانگین نرخ تورم در 12 ماه سال واقعی‌تر به نظر می‌رسد. البته در مواردی نمی‌توان این دو نرخ را با یکدیگر مقایسه کرد، چرا که هر یک بازه‌ای متفاوت را مورد بررسی قرار می‌دهد. به اعتقاد دکتر جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان نرخ تورم دقیقی که می‌توان با استناد به آن برخی تصمیمات اقتصادی را گرفت نرخ تورم نقطه به نقطه است که البته در برخی از گزارش‌های بانک مرکزی این نرخ از قلم افتاده است. البته هر دو نرخ تورم نقطه به نقطه و متوسط نرخ تورم بنا به روش محاسبه صحیح و قابل استناد است اما آنچه که نرخ تورم نقطه به نقطه را از اهمیت بیشتری برخوردار می‌کند، واقع‌بینانه بودن آن است که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران می‌توان از آن برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی بهره گرفت. مقایسه این دو نرخ در مقاطع مختلف از سال، بالاتر بودن نرخ تورم نقطه به نقطه را نشان می‌دهد. طبق اظهارات یک کارشناس اقتصادی، از آنجا که نرخ تورم نقطه به نقطه متاثر از تغییرات شاخص قیمت‌ها در طول یک سال گذشته و نرخ تورم رسمی متاثر از تغییرات شاخص قیمت در طول دو سال گذشته است، روشن است که نرخ تورم نقطه به نقطه واقعیت‌های اقتصادی را بهتر و به‌روز‌تر منعکس می‌کند و در نتیجه برای تصمیم‌گیری اقتصادی هم از سوی سیاستگذاران و هم از سوی مردم از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است. براساس استانداردهای جهانی، مرجع محاسبه و اعلام نرخ تورم بانک مرکزی است که اداره آمارهای اقتصادی این نهاد مسئول این موضوع است. نرخ تورم از طریق محاسبه قیمت هفتگی، ماهانه و سالانه یک سبد کالای پایه حاصل می‌شود. این سبد که به‌عنوان سبد پایه و شاخص کالا شناخته می‌شود، هر چند سال یکبار مورد بازنگری قرار می‌گیرد که تدوین این سبد از سال ۱۳۳۸ آغاز شد و آخرین بار در سال ۱۳۸۳ با در برداشتن ۳۵۹ قلم کالا و خدمات در ۷۵ شهر منتخب کشور و در ۱۲ گروه کالایی مورد استناد قرار گرفت. با این حال، ارقام به دست آمده از حاصل این سبد کالایی در سه شیوه که هر کدام یک مقطع زمانی خاص را نشان می‌دهند، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. نرخ تورم را بانک مرکزی بر پایه ۳۵۹ قلم کالا و خدمت محاسبه می‌کند که برخی از آن‌ها به ندرت یا با فاصله زمانی زیاد مورد استفاده یک مصرف کننده عادی ایرانی است. هرچند که بانک مرکزی اخیرا در برخی گزارش‌های خود نرخ تورم نقطه به نقطه را حذف کرده و تنها به اعلام نرخ متوسط تورم اکتفا کرده است. این درست همان چیزی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی به منظور کم کردن بار تورمی و انتظارات تورمی از سوی مردم اتفاق افتاده است و به اعتقاد این کارشناسان بانک مرکزی نرخ نقطه به نقطه را از گزارش‌های خود حذف کرده تا انتظارات تورمی از سوی مردم کاهش پیدا کند. بر این اساس از اردیبهشت ماه سال جاری دیگر بانک مرکزی در گزارش خود از نرخ تورم رسمی کشور، نرخ تورم نقطه به نقطه را حذف کرد. بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند که نرخ تورم نقطه به نقطه تنها زمانی در کارنامه بانک مرکزی و دیگر نهادهای پولی مالی دیده شده که این میزان از نرخ متوسط تورم پایین‌تر بوده و دولتمردان از آن برای ارزیابی عملکرد خوداستفاده می‌کردند. هرچند که بالا بودن نرخ تورم در مواردی از سوی دولتمردان غیرقابل کتمان بوده است. تا جایی که رئیس کل بانک مرکزی در خرداد ماه سال جاری و در جلسه‌ای که به منظور بررسی وضعیت اقتصادی کشور در مجلس صورت گرفته بود تاکید کرد که دولت قبول دارد نرخ تورم بالاست. هرچند که وی در آن زمان با به میان آوردن پای رشد اقتصادی و تلاش برای اثبات بالا بودن آن، تلاش کرد این میزان نرخ تورم را با رشد اقتصادی پوشش دهد.

کارنامه تورم نقطه به نقطه

بر اساس آمار بانک مرکزی شاخص کل تورم در فروردین ماه سال 90، معادل 1/256 بود که همین نرخ در فروردین ماه سال جاری به 2/317 رسید. بر این اساس نرخ تورم نقطه به نقطه در این مدت زمانی 8/23 درصد بوده است. همچنین شاخص کل تورم در اردیبهشت ماه سال گذشته 4/260 بوده که در همین مدت زمانی و در سال جاری به 2/325 رسید و میزان تورم را 8/24 درصد نشان می‌دهد. همچنین بر اساس شاخص کل تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی و در تیرماه سال 90، شاخص تورم به میزان 9/264 بوده که در سال جاری و در مدت مشابه به 6/336 رسیده و میزان نرخ تورم نقطه به نقطه را 06/27 درصد نشان می‌دهد. بر اساس آمار شاخص کل تورم در شهریور ماه امسال، این میزان از 3/272 در سال گذشته به 8/348 رسیده که تورم 09/28 درصدی را نشان می‌دهد. آخرین آمار منتشر شده از شاخص کل تورم نیز نشان می‌دهد که این میزان در مهر ماه سال گذشته 3/276 بوده که در مهر ماه سال جاری به 8/364 افزایش یافته و میزان نرخ تورم نقطه به نقطه را 03/32 نشان می‌دهد. در همین راستا برخی کار‌شناسان اقتصادی رشد قابل ملاحظه شاخص قیمت‌ها و رقم محاسبه شده برای تورم در مهرماه را بیش از هر چیز متاثر از رشد نرخ برابری ارزی و تاثیرات قیمتی از ناحیه کانال ارز بر قیمت کالاهای مصرفی می‌دانند. بررسی نرخ‌های اعلام شده برای نرخ ارز در بازار غیررسمی در شهریور و مهر ماه سال‌جاری هم موید جهشی در قیمت ارز در این بازه است. طبق داده‌های منتشر شده توسط خبرگزاری‌ها، نرخ دلار آمریکا در اواسط شهریور ماه (۱۴ شهریور ماه) ۲۱۸۰ تومان بود؛ در حالی که این ارز در کمتر از یک ماه و اواسط مهرماه امسال (۱۲ مهر)، با نرخ ۳۴۳۰ تومان مبادله شد. البته هنوز هم برخی از کارشناسان تورم احساسی را بهترین نوع برای درک تورم از سوی مردم می‌دانند. در همین رابطه محمدباقر صدری، اقتصاددان، معتقد است: تورمی که مردم به‌صورت روزانه و مستقیم با آن سرو کاردارند تورم احساسی است که اعلام آن از سوی دولت یک ضرورت است، چرا که واقعی‌تر است. وی تاکید کرد: دیده می‌شود که در بسیاری از کشورها این میزان نرخ برای پنج سال آینده از سوی دولت اعلام می‌شود، چرا که بسیاری از کشورها معتقد هستند این نرخ باید به اطلاع عموم برسد تا کارشناسان، رسانه‌ها و مردم بتوانند از آن باخبر باشند. به گفته این اقتصاددان، مالزی در سال 1961 چشم‌انداز نرخ تورم خود را در 20 سال بعد اعلام کرد و درست 20 سال بعد، چشم‌انداز نرخ تورم را برای سال‌های بعد نیز اعلام نمود. به گفته وی، این درست همان چیزی است که در صحبت‌های مقامات ترکیه نیز دیده می‌شود، چرا که اعلام نرخ تورم را راهی برای عنوان کردن چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در کشورهای خود می‌دانند. وی ادامه داد: در همین زمینه برخی مراکز تبلیغاتی برنامه‌های ویژه‌ای دارند و اتفاقات روزانه همچون نوسانات شاخص بورس، نرخ سکه و نرخ برابری ارز را به مردم اعلام می‌کنند، چرا که اعلام این نرخ نه تنها در فرآیند توسعه کشور نقش اساسی دارد بلکه در فرآیند زندگی خانوارها نیز موثر است و مردم حق دارند از میزان نرخ تورم باخبر باشند. به اعتقاد وی، ضروری است که دولت میزان نرخ تورم در دیگر کشورهای همسایه را نیز به اطلاع مردم برساند؛ یعنی زمانی که نرخ تورم نقطه به نقطه و سالانه را عنوان می‌کند باید نرخ تورم در دیگرکشورها را نیز به اطلاع مردم برساند. در همین مورد صدری با اشاره به حذف تورم نقطه به نقطه از گزارش‌های بانک مرکزی تاکید کرد: هیچ نهادی حق ندارد مردم را از این اطلاعات محروم کند. البته به گفته وی، نرخ تورم نقطه به نقطه نرخ جدیدی است که اخیرا بیشتر در میان مردم مورد استفاده قرار گرفته است. تاکید وی بر این است که دانستن نرخ تورم برای گروه متوسط جامعه که در واقع گروه تعدیل‌کننده هستند، لازم است.

جدول مقایسه نرخ تورم نقطه به نقطه و میانگین (اخذ شده از آمارهای بانک مرکزی)